گزارشی از ۳ روز گشت‌وگذار در کشف‌رود مشهد | رودِ سرطان + فیلم

به گزارش شهرآرانیوز، رودخانه‌ای که تا همین چند دهه پیش در آن شنا می‌کردند و در سفرنامه‌های فرنگیان از قایقرانی بر روی آن نوشته‌اند حالا به رگ خشکیده شهر بدل شده است. کشف‌رود دیگر زندگی‌بخش نیست، رودِ سرطان است!

رودی که به‌درازای اساطیر بوده است، رودِ بلندی که ۲۹۰ کیلومتر جان داشته است، رود بلندی که از دامنه‌های بینالود آب می‌گرفته و می‌رسانده است به حوالی هریرود، امروز قصه کوتاهی دارد: خشک شده است.

اما این پایان ماجرا نیست؛ این داستان ادامه‌ای دارد که از این هم تلخ‌تر است. کشف‌رود حالا نه خانه آب، که خانه فاضلاب شده است. و شگفت آنکه همچنان منبع تغذیه بسیاری از زمین‌های زراعی دو سوی خود است.

این کشاورزان کمابیش از ماهیت کاری که می‌کنند آگاه‌اند، اما آن‌طور که خودشان می‌گویند چاره‌ای جز این ندارند. آن‌ها که زمانی حقابه‌ای از کشف‌رود داشته‌اند امروز سهم خود را از فاضلاب برمی‌دارند و با آن کشاورزی می‌کنند.

محصولات این کشاورزان هم متنوع است و مثلا کلم و بامیه و ذرت را شامل می‌شود، محصولاتی که آن‌ها را با فاضلاب خام پرورش داده‌اند و کم یا زیاد به سفره مشهدی‌ها و حتی غیرمشهدی‌ها می‌رسد.

خط‌القعر دشت

محمد سلیمی، کارشناس فنی کشف‌رود، درباره دلایل طبیعی این وضع می‌گوید: خط‌القعر طبیعی دشت است؛ یعنی آبریز تمام دشت مشهد به همین سمت می‌آید. اما زیست جدیدی پیدا کرده که متأثر از فاضلابی است که از مناطق مختلف به‌سمت آن جاری است.

او درباره بهره‌برداری‌های غیرمجاز از این فاضلاب که به‌نوعی موجب حفظ وضع موجود شده است می‌افزاید: فقط خرده‌مالکان نیستند که از این فاضلاب بهره‌برداری می‌کنند؛ مالکان عمده هم هستند که مشخصاتشان معلوم است، ولی نمی‌شود با آن‌ها برخورد کرد؛ حتی درباره آن‌ها توصیه هم می‌کنند.

در ادامه حتما بخوانید کشف رود همچنان ۷۰۰۰ هکتار کشت آلوده دارد

دو دهه آلودگی

همچنین فرشته تقی‌زاده، عضو هیئت‌مدیره شبکه سمن‌های محیط‌زیست، که مسئله کشف‌رود نیز از دغدغه‌های اوست می‌گوید: بیش از دو دهه است که این رودخانه چنین معضلاتی دارد. مردم از اینکه این آلودگی دارد گسترده‌تر می‌شود و دامنه‌اش به سفره‌ها می‌رسد نگران‌اند و از مسئولان می‌خواهند این بساط را جمع کنند. رسانه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد هم سال‌هاست که مطالبات این حوزه را پیگیری می‌کنند.

او درباره اقداماتی که در این باره صورت گرفته است توضیح می‌دهد: در سال‌های ۹۳-۹۴ حرکت بزرگی انجام گرفت و با کمک دادستانی و نهادهای مرتبط بستر رودخانه از دست متصرفین درآمد و تمام این منطقه پاکسازی شد؛ برای همین است که الآن ما می‌توانیم به‌راحتی از خط کشف‌رود بازدید کنیم.

با این‌همه، تقی‌زاده از توقف این روند گله می‌کند و دلیل آن را چنین بیان می‌کند: نهادهای متولی ما ترک فعل کرده‌اند و وظیفه ذاتی خودشان را انجام نمی‌دهند. البته از بالادست هم هیچ کمکی دریافت نمی‌کنند. در نتیجه، این وضع نابسامان که امروز می‌بینید به‌وجود آمده است.

او معتقد است که اگر مسئولان مربوط تلاش کنند از همه ظرفیت تصفیه‌خانه‌های فعلی استفاده کنند و میلیون‌ها مترمکعب فاضلابی را که باقی می‌ماند جذب کنند، دیگر فاضلابی به اینجا نمی‌رسد و کشف‌رود احیا می‌شود.

به گفته وی، در نهایت، با وضع فعلی، مردم بیش از هر کسی آسیب خواهند دید، چه کسانی که در حاشیه این رود و در معرض انواع آلودگی‌ها زندگی می‌کنند و چه آن‌ها که از حاصل کار این گروه بهره می‌گیرند. با این‌همه، باید امیدوار بود که روند ساخت تصفیه‌خانه‌ و افزایش حجم تصفیه‌خانه‌های کشف‌رود در یک سیر منطقی به نتیجه برسد.

عضو هیئت‌مدیره شبکه سمن‌های محیط‌زیست، خاطرنشان می کند: برای جمع آوری فاضلابها باید  روند تکمیل و راه اندازی تصفیه خانه چرمشهر و سپتاژ و ارتقا تصفیه خانه پرکند ۱و۲ و اولنگ  سرعت بگیرد ، علاوه بر آن نیاز به احداث حداقل دو تصفیه خانه دیگر می باشد که برای ساخت آنها به بودجه نیاز  است. بودجه ای که باید دولت آن را تامین کند.و متاسفانه چون این امر تحقق پیدا نکرده از سرمایه گذار خصوصی برای ساخت تصفیه خانه استفاده می کنند و سرمایه گذار هم در قبال ساخت تصفیه خانه، پساب را برای ۲۵ تا ۳۰ سال در تملک خود می گیرد. 
او ادامه می دهد: پسابی که باید بازچرخانی شده و علاوه بر اینکه دشت مشهد را  از فرونشست و نابودی نجات دهد ، کشاورزان بومی منطقه که معیشت شان وابسته به کشاورزی است نیز  باید بتوانند از  این پساب  بهره مند شوند!

شهرآرانیوز همچنان پیگیر وضعیت ساماندهی کشف‌رود از دیگر نهادهای متولی استان خراسان رضوی در این زمینه خواهد بود.